Vào dịp chào mừng Kỷ niệm 134 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2024); mỗi người dân Việt Nam lại bồi hồi tưởng nhớ đến Người, lãnh tụ kính yêu của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ngày 19/5/1890 trong một gia đình nhà nho yêu nước tại làng Hoàng Trù, xã Chung Cự, tổng Lâm Thịnh, nay thuộc xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Chứng kiến cảnh đời nô lệ của người dân mất nước, dưới ách thực dân và sự thất bại trên con đường giải phóng dân tộc của các vị yêu nước tiền bối, ngày 5 tháng 6 năm 1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã rời Tổ quốc đi tìm con đường cứu nước. Trải qua gần 10 năm bôn ba nhiều châu lục, gắn với phong trào công nhân và phong trào giải phóng dân tộc, với chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh đã tìm thấy con đường cứu nước và giải phóng dân tộc duy nhất đúng đắn.
Sinh thời, với cương vị là Chủ tịch nước, lãnh tụ tối cao của Đảng, nhưng qua mỗi dịp kỷ niệm Ngày sinh nhật của Bác, chúng ta đều thấy một sự giản dị, khiêm tốn đến cao thượng.Đó là bài học quý giá cho mỗi chúng ta trong bất kỳ giai đoạn lịch sử nào của đất nước. Là dịp để chúng ta soi vào tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời và học tập đức tính khiêm tốn, giản dị, mẫu mực của Bác.
Hình 1: Từ năm 1941 đến 1969, nhân Ngày sinh nhật, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được hàng ngàn bức thư, điện chúc thọ của nhân dân, cán bộ, quân đội trong nước và bạn bè quốc tế, Người đều gửi lời cảm ơn.
Ngày 19/5/1941: (từ ngày 10 đến ngày 19/5), Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị lần thứ VIII của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương họp tại Pắc Bó, tỉnh Cao Bằng. Hội nghị đã xác định nhiệm vụ giải phóng dân tộc là nhiệm vụ bức thiết nhất của cách mạng Đông Dương.
Ngày 18/5/1946: Trên trang nhất báo Cứu Quốc xuất bản tại Hà Nội có đăng một bài báo đặc biệt với tựa đề: “Cụ Hồ Chí Minh với dân tộc Việt Nam”, bài báo đã chính thức thông báo ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh: 19/5/1890.
Ngày 19/5/1946: Cũng là lần đầu tiên một hình thức mừng sinh nhật được tổ chức như để biểu thị khối đại đoàn kết của toàn dân, toàn dân quanh vị lãnh tụ của một quốc gia non trẻ đang đương đầu với những thử thách to lớn. Hôm đó, tại Bắc Bộ phủ, Bác Hồ đã tiếp đại biểu Thiếu nhi Thủ đô, tự vệ, hướng đạo sinh và các đại biểu Nam Bộ đến chúc thọ, Bác đã chụp ảnh chung với các cháu thiếu nhi và nói chuyện với các đại biểu Nam Bộ. Đáp lại tình cảm của mọi người, Bác nói “Thật ra, các bác ở đây làm to sinh nhật tôi, chứ tuổi 56 chưa có gì đáng chúc thọ, cũng hãy còn như thanh niên cả, mà trước các anh, các chị, trước cảnh êm vui ở Bắc đây, tôi thật thấy làm xấu hổ rằng trong Nam chưa được thái bình”.
Hình 2: Bác Hồ chia kẹo cho các cháu nhi đồng trong lần tổ chức sinh nhật đầu tiên
Rồi những năm sau đó, cứ đến dịp kỷ niệm ngày sinh của mình, Bác thường dặn trước các địa phương, các cơ quan là không nên tổ chức chúc thọ linh đình, vì Bác sợ tốn thời giờ, tiền bạc của nhân dân, trong lúc đời sống và cuộc chiến đấu của dân ta còn khó khăn, gian khổ.
Ngày 19/5/1947: Giữa lúc chiến tranh lan rộng ra cả nước, sinh nhật Bác diễn ra tại một địa điểm bí mật trên chiến khu ở Sơn Dương (Tuyên Quang) chỉ với một bó hoa rừng của những người thân cận tặng người đứng đầu cuộc kháng chiến. Nhưng Bác đã dành bó hoa ấy để đi viếng người cấp dưỡng của mình vừa qua đời vì sốt rét.
Ngày 19/5/1948: Quốc hội, Chính phủ, các đoàn thể và các tầng lớp nhân dân đã gửi thư chúc mừng nhân sinh nhật Bác. Đáp lại những lời chúc mừng, Bác viết thư cảm ơn, có đoạn: "Đồng bào yêu mến chúc thọ tôi, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực, chịu khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn…".
Ngày 19/5/1949: Nhân dịp chuẩn bị sinh nhật lần thứ 59 của Bác, nhiều ý kiến đề nghị tổ chức Lễ mừng thọ Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bác tỏ ý không bằng lòng và Người đã tự làm bài thơ “Không đề”mừng thọ mình, cũng là câu trả lời cho các ý kiến về việc ý định mừng thọ cho Bác.
“Vì Nước nên chưa nghĩ đến nhà
Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già
Chờ cho kháng chiến thành công đã
Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.
Trước ngày 19/5/1950: Tại một cuộc họp cán bộ các cơ quan Trung ương ở Thác Dẫng (Tuyên Quang), nhân cuộc họp nhiều đồng chí đến chúc mừng sinh nhật Bác, để cảm ơn và đáp lại lời chúc thọ của mọi người, Bác đã làm bài thơ:
“Sáu mươi tuổi hãy còn xuân chán
So với ông Bành vẫn thiếu niên
Ăn khỏe, ngủ ngon, làm việc khỏe
Trần mà như thể kém gì tiên”.
Hình 3: Các đồng chí lãnh đạo và nhân viên các cơ quan Trung ươngchúc thọ Người nhân dịp sinh nhật lần thứ 60 tại Văn phòng Chủ tịch phủ - Thủ tướng phủ
Ngày 19/5/1951: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp các đại biểu Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận... đến chúc thọ Người. Sau đó Người tiếp các nhà báo, trả lời về chính sách của Chính phủ, về quan hệ Quốc tế và vấn đề hòa bình thế giới.
Ngày 19/5/1952: Với bút danh C.B, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài “Giặc Pháp phản Đức chúa” đăng báo Nhân Dân số 58 ra ngày 19/5/1952, tố cáo tội ác của Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam và giết hại những người dân lương, giáo vô tội.
Khi ở Hà Nội, đúng ngày 19/5, Bác thường đi làm việc, thăm hỏi một nơi khác để tránh những nghi lễ phiền phức tốn kém. Ngày 19/5/1953, Bác thăm các cháu lớp mẫu giáo nhỏ tuổi, con em của các đồng chí cán bộ các cơ quan Trung ương; Bác nhắc các cô giáo phải cố gắng nuôi dạy các cháu cho chu đáo; Bác còn chụp ảnh chung với cô giáo và các cháu.
Hình 4: Bác Hồ đến thăm trường mẫu giáo nội trú đầu tiên của quân đội tại Việt Bắc nhân dịp sinh nhật của Người, ngày 19/5/1953
Nhân sinh nhật lần thứ 63, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm bài thơ Chữ Hán “Thất cửu”:
“Chưa năm mươi đã kêu già
Sáu ba, mình vẫn nghĩ là đương trai.
Sống quen thanh đạm nhẹ người,
Việc làm tháng rộng ngày dài ung dung”.
Cùng ngày, Người ký Sắc lệnh số 16/SL thưởng Huân chương kháng chiến hạng Nhất cho bộ đội Kiến An có nhiều thành tích diệt địch, phá hủy nhiều vũ khí của địch trong tháng 4/1953.
Ngày 19/5/1954: Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được nhiều thư, điện của cán bộ, nhân dân, quân đội, thiếu nhi... gửi chúc thọ Người và tiếp nhiều đoàn đến chúc thọ.
Cùng ngày, với bút danh C.B, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài “Phi la tốp”, đăng báo Nhân Dân số 186 (từ ngày 19/5 đến 21/5/1954), bài báo viết về khả năng sản xuất loại thuốc mới của Y tế Việt Nam.
Hình 5: Các chiến sỹ Điện Biên mừng sinh nhật Bác (19/5/1954)
Ngày 19/5/1955: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm nhà máy xe lửa Gia Lâm Hà Nội, nói chuyện với những cán bộ, công nhân nhà máy Người căn dặn:“Muốn thi đua cho có kết quả thì phải đoàn kết, phổ biến kinh nghiệm cho nhau, bền gan và cố gắng học tập”.
Hình 6: Bác đến thăm công nhân nhà máy xe lửa Gia Lâm Hà Nội (19/5/1955)
Ngày 19/5/1956: Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp nhiều đoàn cán bộ, đại biểu các tầng lớp nhân dân đến chúc mừng sinh nhật lần thứ 66 của Người.
Hình 7: Đại biểu học sinh trường trung học Trưng Vương (Hà Nội) đến mừng ngày sinh nhật Bác Hồ vào tháng 5/1956
Ngày 19/5/1957: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Chùa Thầy, xã Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Tây.
Ngày 19/5/1958: Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Chùa Hương Tích, một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam. Người căn dặn cán bộ, nhân dân địa phương phải trồng nhiều cây dọc 2 bờ Suối Yến, phải bảo vệ và xây dựng thắng cảnh đẹp hơn để ngày càng có nhiều du khách trong và ngoài nước đến thăm.
Hình 8: Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia tát nước chống hạn ở cánh đồng Quang Tô, xã Đại Thanh, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội) vào năm 1958
Ngày 19/5/1959: Chủ tịch thăm nhà máy Rượu Hà Nội. Qua các phân xưởng sản xuất, thấy công nhân phải làm việc nặng nhọc, Người nói với cán bộ nhà máy “Các chú phải cải tiến để tăng năng suất, giảm bớt sức lao động”. Cùng ngày, Người đến thăm Núi Thầy và vãn cảnh Chùa Tây Phương ở xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Tây. Người gửi tặng Huy hiệu cho 1 học sinh ở trường tiểu học Trung Hoa (Hà Nội) nhặt được của rơi, trả lại người mất.
Ngày 19/5/1960: Chủ tịch Hồ Chí Minh ký quyết định khen thưởng cho một số cá nhân và đơn vị xuất sắc trong phong trào làm phân bón.
Hình 9: Các cháu thiếu nhi mừng sinh nhật Bác 70 tuổi, năm 1960,tại Phủ Chủ tịch
Trong ngày 19/5/1961 và năm 1962: Chủ tịch Hồ Chí Minh công tác tại nước ngoài.
Ngày 19/5/1963: Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa II năm 1963 khai mạc đúng vào dịp chuẩn bị kỷ niệm lần thứ 73 Ngày sinh của Bác. Trong kỳ họp này, các đại biểu Quốc hội đã nhất trí đề nghị Quốc hội trao tặng Chủ tịch Hồ Chí Minh Huân chương Sao Vàng - Huân chương cao quý nhất của Nhà nước Việt Nam.
Biết tin, Bác nói: “Tôi vừa nhận được một tin tức làm tôi rất cảm động và sung sướng. Đó là tin Quốc hội có ý định tặng cho tôi Huân chương Sao Vàng - Huân chương cao quý nhất của nước ta. Tôi xin tỏ lòng biết ơn Quốc hội.Nhưng tôi xin Quốc hội cho phép tôi chưa nhận Huân chương ấy.Vì sao? Vì Huân chương là để thưởng người có công huân, nhưng tôi tự xét chưa có công huân xứng đáng với sự tặng thưởng cao quý của Quốc hội”;
Bác nói tiếp: “Miền Nam thật là xứng đáng với danh hiệu“Thành đồng Tổ quốc” và xứng đáng được tặng Huân chương cao quý nhất, vì những lẽ đó, tôi xin Quốc hội đồng ý thế này: Chờ đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Tổ quốc hòa bình, thống nhất, Bắc Nam sum họp một nhà, Quốc hội sẽ cho phép đồng bào miền Nam trao cho tôi Huân chương cao quý. Như vậy thì toàn dân ta sẽ sung sướng vui mừng”.
Ngày 19/5/1964: Nhân dịp kỷ niệm sinh nhật thứ 74, Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của tạp chí MaiNôrily Ốpoăn - Tạp chí của một nhóm trí thức tiến bộ Mỹ xuất bản. Nội dung trả lời phỏng vấn về tình hình ở Việt Nam và cuộc xâm lược của Mỹ ở Miền Nam Việt Nam và quyết tâm của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược.
Năm 1965: Nhân dịp sinh nhật lần thứ 75, trong tài liệu “Tuyệt đối bí mật” của mình, lần đầu tiên Người viết: “Năm nay, tôi đã 75 tuổi. Tinh thần vẫn sáng suốt, thân thể vẫn khoẻ mạnh. Tuy vậy, tôi cũng là lớp người “xưa nay hiếm”… tôi để lại mấy lời này, chỉ nói tóm tắt vài việc thôi. Phòng khi đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước và đồng chí trong Đảng khỏi cảm thấy đột ngột”. Tài liệu này được Bác bắt đầu viết vào ngày 15/5/1965, có sự chứng kiến của đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Và từ đó, mỗi khi đến dịp sinh nhật, Bác đều đem ra xem lại rồi bổ sung, chỉnh sửa.
Trong ngày 19/5/1966; 1967: Chủ tịch Hồ Chí Minh công tác tại nước ngoài.
Ba năm sau, tình trạng sức khỏe của Bác giảm sút! Người đã nhiều lần sửa đi sửa lại bản Di chúc và đặt bút viết câu mở đầu vào tài liệu “Tuyệt đối bí mật” để gửi lại cho đời sau vào lúc 9h ngày 10/5/1968: “Năm nay, tôi vừa 78 tuổi, vào lớp người “trung thọ”. Tinh thần vẫn sáng suốt tuy sức khoẻ có kém so với vài năm trước đây…”.
Bác viết:
Bảy mươi tám tuổi chưa già lắm
Vẫn vững hai vai việc nước nhà
Kháng chiến dân ta đang thắng lớn
Tiến bước! Ta cùng con em ta...
Bài thơ là hiện thân của sự giản dị, khiêm tốn nhất mực ở Người, toát lên một tinh thần lạc quan cách mạng, có niềm tin sâu sắc vào thắng lợi cách mạng, coi đó là điều kiện tiên quyết trong các tiệc mừng, cho ngày sinh nhật... Với Bác, kháng chiến chưa thành công, đồng bào còn nghèo khổ, thì không thể vui cho riêng mình và Bác cũng mong mọi cán bộ, đảng viên như vậy.
Sinh nhật lần thứ 78 của mình, Bác không “vắng nhà” như những năm trước mà dành tất cả thời gian, tập trung suy nghĩ, sửa chữa bản Di chúc để lại cho muôn đời sau. Năm đó, Bác viết thêm vào “tài sản” của mình một số nội dung cụ thể, căn dặn những việc phải làm ngay sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thắng lợi là hàn gắn vết thương chiến tranh; chỉnh đốn Ðảng; chăm lo đời sống của nhân dân… Những lời căn dặn, chỉ dẫn thiêng liêng và tình cảm thiết tha của Người đã trở thành mệnh lệnh trái tim đối với mỗi người dân Việt Nam không chỉ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mà còn là cương lĩnh hành động của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc hiện nay.
Sinh nhật năm nay, Bác không đi công tác xa như những năm trước, buổi tối ngày 18/5/1968, Bác lên nhà nghỉ ở Hồ Tây. Trưa ngày 19/5, Bác và một số anh em phục vụ, lái xe, bảo vệ cùng ăn một bữa cơm thân mật nhân Ngày sinh của Người.
Trong dịp sinh nhật của Bác năm 1969, 16 giờ 15 ngày 11/5/1969, Bác Hồ đến thăm và nói chuyện thân mật với các đại biểu dự Hội nghị cán bộ cấp cao toàn quân. Khi Bác vào phòng họp, mọi người đứng dậy cả hô vang: ''Hồ Chủ tịch muôn năm!, Hồ Chủ tịch muôn năm!''.
Hình 10: Bác Hồ nhận hoa chúc thọ của đại biểu quân đội,ngày 11/5/1969
Bác thân mật hỏi thăm: ''Các chú khỏe cả chứ? Có vui không?''; những lời đáp: ''Thưa Bác chúng cháu khỏe. Thưa Bác! Vui lắm ạ!'' và Bác bảo ''Thế là tốt. Vậy các chú vỗ tay đi''. Cả hội trường lại được dịp vang lên những tràng vỗ tay vui mừng, phấn chấn.Thiếu tướng Vương Thừa Vũ thay mặt anh em mang hoa đến và phát biểu chúc thọ Bác, vì xúc động quá nên giọng run run, khi đồng chí Vũ vừa dứt lời, Bác vui vẻ rút một bông hoa đẹp nhất tặng lại đồng chí Vũ, một cử chỉ thật âu yếm và thân tình.
Chiến tranh còn lâu nữa, tổ chức bày vẽ làm gì, tốn kém ra. Khi miền Nam chưa được giải phóng, Tổ quốc chưa được thống nhất, Bác ăn không ngon, ngủ không yên, Bác không có tâm trạng nào hưởng
Chiều 18/5, các đồng chí trong Bộ Chính trị và một số Ủy viên Trung ương Đảng vào chúc thọ Bác ở nhà họp Bộ Chính trị, ngay sau Nhà sàn.Bác Hồ ngồi thoải mái phía đầu bàn, mọi người đứng, ngồi vây quanh.Đồng chí Lê Duẩn đứng lên chúc thọ và đồng chí Tố Hữu tặng hoa Bác. Khi bánh kẹo bưng ra, Bác thân mật mời và lại căn dặn nhớ mang phần về cho các cô, các cháu ở nhà.
Ngày 19/5/1969, Bác tròn 79 tuổi. Vào ngày này, Bác sửa “Di chúc” lần cuối cùng. Sức khỏe đã yếu nhiều nhưng trí óc vẫn rất minh mẫn, sáng suốt.
10 giờ 30 phút ngày 19/5, Bác tiếp chị Phan Thị Quyên (vợ liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi) và chị Nguyễn Thị Châu (Ủy viên Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Thanh niên và Sinh viên giải phóng khu Sài Gòn Chợ Lớn - Gia Định) đến chúc thọ Người.
14h30 phút, Người lên nhà sàn viết thư khen thiếu niên Hợp tác xã măng non thôn Phú Mẫn, xã Hàm Sơn, huyện Yên Phong, tỉnh Hà Bắc đã có nhiều thành tích trong việc chăm sóc trâu bò.
Trong ngày, Bác gửi tặng cán bộ nhân dân tỉnh Nghệ An tấm ảnh chân dung của Người. Phía dưới tấm ảnh Người viết: “Cán bộ, đảng viên phải gương mẫu trong công tác, phải hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân”.
Sinh nhật Bác Hồ năm 1969 diễn ra bình thường như những ngày làm việc của Bác và tất cả mọi người đều không ai nghĩ rằng đó là dịp kỷ niệm sinh nhật Bác Hồ lần cuối cùng.
Hình 11: Hình ảnh Bác Hồ kính yêu luôn gần gũi, ấm áp
Suốt 24 năm, kể từ ngày 19 tháng 5 năm 1946, năm đầu tiên nhân dân ta tổ chức kỷ niệm Ngày sinh của Bác, đến ngày 19 tháng 5 năm 1969, trước khi từ giã cõi đời này, Chủ tịch Hồ Chí Minh không dành riêng cho mình bất cứ một thứ gì, suốt đời Người dành cho độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân. Sinh nhật của Bác giản dị, thanh cao như chính con người Bác vậy! Sinh nhật là dịp để Bác bày tỏ tình cảm bao la của mình đối với toàn dân tộc. Sự từ chối lễ nghi phiền phức trong những dịp kỷ niệm ngày sinh thể hiện sự khiêm tốn, giản dị mà cao thượng biết bao.Đó là bản chất của người cách mạng chân chính, người ‘‘đầy tớ” trung thành của nhân dân. Nhân cách ấy, sự cao thượng ấy càng làm cho hình ảnh Người trở nên cao đẹp và vĩ đại. Như lời đồng chí Lê Duẩn đã nói: “Dân tộc ta, non sông đất nước ta tự hào đã sinh ra Hồ Chủ tịch và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta và non sông đất nước ta”.
Thiết thực chào mừng Kỷ niệm 134 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh thầy và trò Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Đà Nẵng ra sức thi đua dạy tốt học tốt, quyết tâm thực hiện thắng lợi cuộc vận động “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, phát huy truyền thống cách mạng kiên cường, đoàn kết, năng động, sáng tạo, xây dựng nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc…phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao./.
Diễm Thu (Tổng hợp)